Hoş Geldiniz
Hızlı ve güvenli alışverişe giriş yapın!
Henüz Üye Değil Misiniz?
Kolayca üye olabilirsiniz!

Lastik ve Yol Arasındaki Parametreler

           Lastik ve Yol Arasındaki Parametreler

   Taşıtların ayakkabısı, lastikler ve üzerinde yürüdükleri yol arasında oldukça karmaşık bir ilişki bulunmaktadır. Lastik gürültüsünün oluşum mekanizmaları ve lastik gürültüsünü etkileyen parametrelerle ilgili çeşitli araştırmalar yapılmıştır, fakat bu araştırmalar, miktar olarak nispeten azdır ve elde edilen sonuçlar arasında çelişkilere rastlanmaktadır.

   Lastiğin sert veya yumuşak olmasını aracın özelliği ve kullanıcının sürüş karakteristiği belirler. Kullanılan lastikler, araç sahibinin sürüşüne ve aracının özelliğine göre farklılık gösterir. Ayrıca, aracın modeline ve lastik ölçüsüne göre yapılacak olan lastik seçimi ses oluşumunu en aza indirgemek için önemli bir etkendir.

   Lastik gürültüsünün oluşumuna etki eden çeşitli faktörler mevcuttur. Bu mekanizmalar, aerodinamik gürültü, hava pompalama ve hava (salınımı) rezonansları, lastik titreşimleri ve (kuvvet) moment altında kayma ve yapışma olarak dört gruba ayrılır.

   Aerodinamik  Gürültü

   Normal şartlarda, lastik,herhangi bir zemine temas etmese bile, dönerken, kendi çevresinde oluşturduğu düzensiz hava hareketleri nedeniyle bile ses dağılımına sebep olur. Ancak, yol şartlarında, lastik etrafındaki hava hareketlerinden oluşan gürültü önemsiz sayılabilir.

   Hava pompalama ve hava salınımı ile ilgili oluşum; tekerlek - yol temas yüzeyinde bulunan profil desen elemanlarının kısalmasıyla, desenler arasında bulunan havanın sıkışmaya uğraması yoluyla  gerçekleşir. Sıkışma sonucu bu hava, lastik desenleri arasındaki kanallardan ve yol kaplamasının gözenekleri arasından kaçmaya zorlanır. Profil elemanları arasında oluşan bu hava hareketleri, yüksek frekanslı bir gürültüye sebep olur ve bu olaya hava pompalama adı verilir. Lastik gürültüsü oluşumundaki bir diğer etken de, temas yüzeyinin ön ve arka kısımlarında, yol yüzeyi ile eğri lastik yüzeyi arasında bulunan havada oluşan salınımlardır. Bu hava salınımları, oluşan gürültünün artmasına neden olur. Ancak, bu titreşimlerin asıl etkisi lastik yanaklarında oluşmaktadır ki, lastik yanaklarının bu titreşimleri, gün geçtikçe, lastik-yol gürültüsünün ana kaynağı olarak gösterilmektedir. Lastik gürültüsünün oluşmasına etki eden mekanizmaların sonuncusu;moment altında kayma ve yapışma olarak belirlenmiştir. Burada, lastiğe uygulanan tahrik ve fren momentler, temas yüzeyinde kayma oluşmasına neden olmaktadır. Bu durumda lastik-yol gürültüsünü büyük ölçüde arttırmaktadır.

   Parametreler    

   Lastik gürültüsünün oluşumuna etki eden mekanizmaların yanı sıra bu yönde parametrelerde mevcuttur. Bu parametreler; lastik özellikleri, yol kaplaması ve çalışma şartları olarak üç başlık altında toplanabilir. Lastikler, üzerlerinde yüzlerce kilo yük taşımalarından ve taşıtların hareketleri esnasında yol yüzeyindeki pürüzlere maruz kalmalarından dolayı  dayanıklı olmak zorundadırlar. Bu yapıya sahip olabilmeleri için lastik yapımında bazı özellikler bulunmaktadır.

   Ancak bu özellikler lastiğin dayanıklılığını artırarak performansını yükseltirken bünyesinde oluşturduğu gürültü emisyonunu da ters yönde etkilemektedir. Bu anlamda, lastik deseni, lastik özellikleri içerisinde en önemli etkiye sahiptir. Lastik desen yivlerinin genişlik, derinlik ve uzunlukları küçüldükçe, lastik gürültü seviyesi belirgin şekilde azalmaktadır.

      Fakat bu değerler yol tutuş, çekiş, ıslak zemin ve kış şartları özellikleri gibi lastiğin diğer özelliklerini de etkilemektedirler ve lastiğin gürültü seviyesi, diğer özellikler ile çelişmektedir. Lastik deseni malzemesi ile ilgili olarak, lastik desen elemanları, yol kaplamasıyla direkt ve arka arkaya sürekli temas halinde olduklarından, temas yüzeyinde oluşan titreşimlerin büyüklüğü temas yüzeyi malzemesinin sertlik ve esneklik gibi özellikleriyle doğrudan ilişkilidir. Ayrıca malzeme özelliklerinden biri olan sertlik, lastik gürültüsü üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

   Lastik gürültüsü temel olarak  lastik yanaklarının, titreşiminden kaynaklanmaktadır. Lastik yanaklarının titreşim özellikleri de lastik karkası (lastiğin iskelet yapısı) tarafından belirlenmektedir.

   Lastik iskeleti naylon veya çelik kuşaklı olabilmektedir. İskelet kalınlığı arttırılarak yanakların titreşimi kontrol edilebilmektedir. Bu iki şekilde sağlanabilmektedir;

   1- Naylon katların sayısını artırmak ve destek lastik eklemek.

   2- Çelik kat malzeme kullanmak.

   3- Lastik boyutları.

   Lastik taban genişliği arttıkça desen elemanlarının sayısı arttığı için gürültü seviyesi daha fazla olmaktadır. Tekerlek çevresinin artışı ise gürültünün azalmasını sağlamaktadır.

   Yol Kaplamasının Etkisi

   Lastiğin yol ile temasından kaynaklanan, araç içi gürültünün, bir başka sebebi de yol kaplamasının lastik gürültüsünde oynadığı büyük roldür. Bu çerçevede, yol kaplamasında ortaya çıkabilecek sorunları, üç ana başlık altında toplayabiliriz.

   Yol kaplamasının pürüzsüzlük ve gözenek miktarı, hem gürültü oluşum mekanizmaları üzerinde, hem de akustik yutuculuk üzerinde etkili olmaktadır. Dolayısıyla, kullanılan lastiğin özelliklerine bağlı olarak, toplam gürültü seviyesine etkisi çok değişken olabilmektedir.

   Daha önce belirtildiği gibi, lastik gürültüsü oluşumundaki en etkili mekanizma lastik titreşimleridir.Yol kaplaması üzerindeki pürüz yada düzensizlikler, temas yüzeyinde lastik desenini titreştirir. Bu titreşimler de lastik yanaklarına iletilerek gürültü oluşumuna neden olur. Dolayısıyla  yüzey pürüzlülüğü arttıkça, bu mekanizma sebebiyle lastik titreşimi de   artacaktır.

   Ancak lastik - yol gürültüsünün diğer bir kaynağı olan hava pompalama mekanizmasının etkisi, yüzey pürüzlülüğü arttıkça azalmaktadır.

   Bunun sebebi desenler arasında kalan havanın yol pürüzleri arasından kaçmasıdır. Ayrıca gözenekli yapısı sebebiyle, pürüzlü kaplamanın akustik yutuculuk özelliği daha fazla olmaktadır. Bu üç etki göz önüne alındığında, lastik - yol gürültü seviyesini en aza indirmek için yol kaplaması optimum bir pürüzlülüğe sahip olmalıdır.

   Taşıttan kaynaklanan gürültü belli bir uzaklığa hem direkt, hem de yol yüzeyinden yansıyarak ulaşmaktadır. Bu nedenle yol kaplamasının akustik yutuculuk özelliği de gürültü seviyesini etkilemektedir. Lastik gürültü seviyesini etmektedir. Lastik gürültüsü zemine çok yakın bölgede oluştuğundan yol kaplamasının akustik yutuculuğu lastik gürültüsü seviyesi üzerinde özellikle etkili olmaktadır.

   Yol kaplamasında etki yaratan bir diğer etmen ise, mekanik dirençtir. Yapıştırıcı dolgu malzemesinin ve diğer malzemelerin eskimesiyle ve yüzey tabakasının sıcaklığındaki değişimler sonucunda, yüzey kaplamasının mekanik direnci değişebilir. Genel olarak, yüzey kaplamasının mekanik direnci değişebilir. Genel olarak, yüzey kaplamasının mekanik direnci arttıkça gürültü seviyesi de artacaktır. Dolayısıyla, yapıştırıcı dolgu malzemesi ve bu malzemenin akışkanlığı, sıcaklık ve eskime etkileri sonucunda kaplamanın mekanik direnci de oluşacak değişiklikleri an aza indirecek şekilde seçilmelidir.

   Gürültü Yalıtımı   

   Bilindiği gibi, her araba az ya da çok asfalt sesini içeri alır, yalıtım ile giderilebilecek bu konu arabadan arabaya değişir. Kullanıcının yumuşak veya sert lastik alması tamamen kullanım koşullarına bağlıdır. Yumuşak veya sert lastik alması tamamen kullanım koşullarına bağlıdır. Yumuşak kauçuk yapılı lastikler yolu iyi kavrar fakat sürtünmeden dolayı ısınma ve erken aşınma problemleri çıkartır. Kauçuk yapısı sert lastikler ise yeni nesil araçlarda kullanılan, sürate uygun, aracın performansına ıslak ve kuru zeminde mükemmel yanıt veren lastiklerdir.

   Ses seviyesine etki eden en önemli gürültü kaynakları arasında; motor, egzoz çıkışı ve lastik - yol ara yüzeyi yer almaktadır. Bu kapsamda, teknolojik iyileştirmeler, daha çok motor ve egzoz kaynaklarında yapılabilmiş, lastik gürültüsü kapsamında çok çalışma yapıldığı halde seyir emniyetini azaltmadan yapılacak iyileştirmeler pek yeterli olamamıştır. Lastik ve yol birlikte etkileşim yapmakta ancak esas faydanın yol kaplamalarının geliştirilmesinde olduğu görülmektedir.

   İç gürültü seviyesi, yalıtım malzemelerinin kalitesinin bir göstergesi olduğundan, araç üreticileri iç gürültünün düşürülmesi amacıyla yoğun araştırma ve geliştirme çalışmaları yürütmektedir. Lastik gürültüsü dış gürültüde lastik ile zemin arasındaki temas ve hava sıkışma olaylarında oluşmakta iken iç gürültüde daha çok süspansiyon sistemi üzerinden geçen titreşim kaynaklı olaylar etkili olmaktadır.

   Gürültü yalıtım malzemeleri araç gürültü kontrolünün son safhasını oluşturur.Gürültü kontrolünde önce kaynakta, sonra iletim yollarında iyileştirmeler yapılır. Netice tatminkar olmazsa yalıtıma gidilir. Bu amaçla kullanılan malzemelerden üç ana özellik istenir; ses geçiş kaybı, ses yutumu , panel titreşimlerini düşürmedir. Bunlardan birincisi bariyer etkisi yapacak yoğunluğu yüksek malzemeler, ikincisi düşük yoğunluklu gözenekli veya lifli malzemeler, üçüncüsü de genelde ısıtılarak tatbik edilen bitümlü malzemelerdir.

   Gürültü Ölçümü; Standart, Yönetmelik ve Metotları 

Taşıtların sebep oldukları gürültüler dış ve iç gürültü olarak ikiye ayrılabilir. Taşıtların çevreye verdikleri rahatsızlığın ana sebebi dış gürültüdür. Bu sebeple her ülke dış gürültü seviyelerine sınırlama getirmiştir.İç gürültü de taşıt içindekilerin konfor ve rahatını etkiler.

   Taşıt gürültüleri arasında en önemli olan, taşıtların trafik içindeki hareketleri sırasında ve en çok insanları rahatsız eden taşıt dış gürültüsünü sınırlamak amacıyla, taşıtların tip testlerinde ilk defa trafiğe çıkacak taşıt tiplerinin kabul testlerinde, hareket halindeki dış gürültüleri ölçülür ve yönetmelik  sınırlarının altına alınma şartı aranır. Bu sınır değerler zaman içinde teknik gelişmelerin ışığı altında daha aşağı değerlere çekilerek üreticileri teknolojilerini geliştirme ve çeşitli tedbirler almaya zorlamıştır. Avrupa topluluğu ülkeleri kendilerini yeni düşük değerlere hazırlarken ülkemizde halen Avrupa'da uygulanan gürültü seviyelerinden daha yüksek değerlere izin verilmektedir.        
IdeaSoft® | Akıllı E-Ticaret paketleri ile hazırlanmıştır.